Zamość - Stare Miasto Drukuj Email
Rynek Starego miasta Zamość
 
Zamość Zamość Zamość Zamość
 
Podcienia
 
Zamość Zamość Zamość Zamość
 
Ratusz – wzniesiony ok. 1591r. jako piętrowy obiekt z podcieniami i wieżą. Nie stanął na środku rynku tylko został wkomponowany w jego północnej pierzei, aby nie dominował nad miastem. W latach 1636 – 1651 ratusz został przebudowany - powiększony i podwyższony. Otrzymał architekturę w stylu manierystycznym, z elewacjami zwieńczonymi attykami oraz bogato zdobionymi gzymsami i wnękami.
W XVIII w. do fasady dobudowano odwach oraz dwuskrzydłowe schody z balustradą wsparte na arkadach. Na schodach znajduje się rzeźbiony kartusz z herbem II ordynata - Tomasza Zamoyskiego. Z wieży ratuszowej o godz.12-tej w południe grany jest hejnał. Obecnie w ratuszu znajduje się siedziba władz miasta.
 
Zamość Zamość Zamość Zamość

Kamienica „Wilczkowska” – została przebudowana przez rajcę miejskiego Jana Wilczka w latach 1665 – 1674 i ma wystrój wczesnobarokowy.
Na elewacji i belkach stropowych wewnątrz kamienicy są umieszczone inicjały właściciela.
Na kamienicy w lewym górnym narożniku umieszczone są płaskorzeźby św. Jana Chrzciciela – patrona właściciela kamienicy i św. Tomasza Apostoła – patrona Zamościa.
 
Zamość Zamość
 
Katedra(dawna kolegiata) – wzniesiona została w latach 1587- 1598 jako wotum dziękczynne za odniesione zwycięstwa w wyprawach wojennych. Fundatorem był hetman Jan Zamoyski. Zbudowana jest w stylu renesansowym, ma 45 m długości i 30 m szerokości.
Wewnątrz zachowały się przepiękne dekoracje sklepień, srebrne tabernakulum oraz wspaniałe obrazy. Jest tam 8 kaplic powstałych w XVII w., z rzeźbami i ołtarzami. Najpiękniej zdobiona jest kaplica Ordynacka (Zamoyskich) z marmurową płytą nagrobną Jana Zamoyskiego, portretami ordynatów i nagrobkiem Tomasza Zamoyskiego.
 
Zamość Zamość Zamość Zamość
 
Kościół Franciszkanów – pierwszy zamojski kościół klasztorny, powstał w latach 1637-1655. Wzniesiony w stylu barokowym z fundacji Tomasza Zamoyskiego i jego żony Katarzyny. Posiadał bogaty wystrój elewacji z niszami, gzymsami oraz wysokimi szczytami. Świątynia posiadała kosztowne sprzęty liturgiczne, obrazy, marmurową posadzkę i liczne nagrobki oraz 3-kondygnacyjne podziemia.
Po likwidacji zakonu franciszkanów w 1784r. przez Austriaków, stracił na wiele lat funkcję sakralną i był wielokrotnie przebudowywany. W czasie zaboru rosyjskiego umieszczono tam koszary. Po odzyskaniu niepodległości w obiekcie urządzono kino Stylowy”, muzeum regionalne, Dom Ludowy oraz Sejmik Powiatowy. Następnie mieściło się tam Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych. Od 1993r. obiekt sakralny jest ponownie w posiadaniu zakonu franciszkanów jako kościół parafialny.
 
Zamość Zamość Zamość
 
 
ZamośćAkademia Zamojska – wybudowana została w latach 1639-1648 z fundacji Tomasza Zamoyskiego. W jego zamierzeniach miała to być szkoła obywatelskiego wychowania, przygotowująca młodzież szlachecką do służby publicznej. Akademia Zamojska, Drukarnia, Biblioteka Akademicka, następnie Szkoła Wojewódzka miały tam swoją siedzibę do 1784r. W tym czasie gmach dwukrotnie był przebudowywany. W XIX w. obiekt zamieniony na koszary, a od 1866r. ponownie mieści szkoły.
 

Pałac Zamoyskich – dawna rezydencja Zamoyskich wzniesiona w latach 1579-1587. Początkowo był to budynek jednopiętrowy z wieżą obserwacyjną zwaną „belwederem”. Pałac był wielokrotnie przebudowywany. W XVIII w. zostało dobudowane drugie piętro oraz wykonano bogate wyposażenie malarsko-rzeźbiarskie. Następnie dobudowano dwa pawilony z oficynami, wozownię, rajszulę i masztalernię. W 1813 roku obiekt przejęło wojsko i mieścił się tam szpital wojskowy i dowództwo garnizonu. Od 1918r. jest tam siedziba sądówi mieszkania. W 2005r. odsłonięto przed gmachem pomnik hetmana Jana Zamoyskiego – postać na koniu z buławą hetmańską ustawiony na cokole.

Zamość Zamość Zamość

 

Zamość

Kościół św. Mikołaja – dawna cerkiew grecko-ruska wzniesiona w latach 1618-1631.Zespala w sobie cechy charakterystyczne dla świątyń mołdawskich i elementy architektury łacińskiej. Świątynia miała charakter obronny, zlokalizowana przy fortyfikacjach, od strony frontu miała dobudowane wieże z otworami strzelniczymi.Wewnątrz kościoła sklepienia zdobione bogatą dekoracją sztukatorską, późnorenesansowy portal arkadowy z rozetami oraz marmurowa kropielnica z XVII w.Obecnie jest to kościół o.o. Redemptorystów.

 

Zamość
 
Synagoga – świątynia żydowska, została wybudowana w latach 1610 – 1620.
Składa się z sali głównej i dwóch pomieszczeń bocznych tzw. babińców. Sklepienie tworzy wyniosła czasza z profilowanymi żebrami. W okresie okupacji niemieckiej bożnica została poważnie zniszczona. Po wyzwoleniu budynek wyremontowano. W latach 70 –tych XX w. odtworzono antyki, zakonserwowano sztukaterie oraz odsłonięto polichromie.
 
 
Bastion VII i Nadszaniec bastionu VI Zamość Zamość
 
 

Rotunda (Działobitnia) – wzniesiona w latach 1825-1831 jako element obronny.
Obiekt w kształcie pierścienia o średnicy 54 m z dziedzińcem wewnątrz. W murze na zewnątrz wychodzą otwory strzelnicze. W przeszłości pełniła rolę prochowni, składu amunicji i sprzętu artyleryjskiego.
W 1940r. urządzono tam więzienie śledcze gestapo. Dokonywano tam egzekucji lub wywożono więźniów do obozów koncentracyjnych. Na cmentarzu wokół Rotundy spoczywa ponad 45 tyś. osób. W 1947r. w Rotundzie otwarto Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny z ekspozycjami w celach.

Arsenał - zbrojownia ufundowana przez hetmana J. Zamojskiego jako muzeum chwały polskiego oręża. Wybudowany ok. 1630r. jako drugi arsenał (pierwotny nie zachował się). Został zniszczony przez pożar w 1658r. Odbudowany został w latach 70-tych XVII w. Budynek ma dł. 63 m. W latach 80 -tych XIX w. mieścił się tam magazyn żywności i areszt, na przełomie XIX-XX w. stajnie wojskowe. Obecnie jest tam Muzeum Barwy i Oręża.

Zmojskie podwórka

Kiedy powstawały piękne rynkowe kamieniczki równolegle z nimi powstawały w głębi ulic i zabudowań podwórka. Były one przeciwieństwem pięknych frontowych fasad tych budowli. W ich kątach stały chlewiczki z prosiętami a pośrodku łaziły kury gdacząc i grzebiąc w poszukiwaniu robaków. Tutaj też były zbite drewniane wychodki. Na starówce nie było wody. Nikt wówczas nawet nie marzył o wodociągu czy kanalizacji. Sprzedawca  nosił i sprzedawał wodę. Woda po spożyciu trafiała wprost za drzwi.
Nie było bruku więc bawiące się dzieci taplały się w kałużach razem z psami kociętami. Zaraz za oknami, wychodzącymi na podwórka, rodziły się dzieci.
Obok kwitło codzienne życie sąsiedzkie, z równie wielką siłą, co sąsiedzkie waśnie, wybuchały romanse. 
Jeszcze kilka, kilkanaście lat temu na większość z nich strach było wejść. Brudne, zanieczyszczone przez psy i okolicznych amatorów tanich trunków, zasiedziałe przez podejrzane typy, obcym wysyłały jasny sygnał: wstęp wzbroniony.
Ten świat zaczął znikać dopiero ćwierć wieku temu, kiedy podwórka uporządkowano na czterdziestolecie PRL.
Chociaż niektórzy, wychowani w kurzu zamojskich podwórek, jednak wcale nie pamiętają przykrych woni i brudu. W ich głowach jeszcze rozbrzmiewa głos podwórkowych pieśni, obraz babć  które wygrzewały stare kości na balkonie i wróżyły z kart młodym pannom i mężatkom, oraz plotły wieczorem baje o życiu zbierającym się pod balkonem dzieciom.
„Wszystko tam pachnie ciałem, oddycha i chlapie się przy studni” - pisała o zamojskich podwórkach Roma Kowalicka, nieżyjąca już legenda Zamościa, która sama, wychowana na Podkarpiu, ale bardzo uczuciowo związana z tym miejscem. Tej podwórkowej przestrzeni poświęciła tomik wierszy “Podwórko”.

Gdyby tak zamknąć oczy to podwórka przy ulicy Ormiańskiej pachniałyby pewnie orientalnymi zapachami korzennych przypraw, sprowadzanych i przechowywanych na podwórku przez kupca. Niezwykłe wonie ziół i mikstur błąkają się jeszcze po podwórku przy kamienicy Piechowicza, gdzie przez trzysta lat aptekarze mieli swoje składy. Na starówkowych podwórkach czuć było zapach świeżego chleba z piekarni.
Każde z zamojskich podwórek to wątek na długą opowieść: bawiły się tu polskie, ormiańskie i żydowskie dzieci, tędy chodzili wiecznie zamyślony Leśmian czy Perec, który potem podwórkowe klimaty zamknął w znakomitych pamiętnikach. Na podwórko przy Grodzkiej z żalem na swoich kolegów, kopiących piłkę, spoglądał Marek Grechuta, wiecznie przy fortepianie. Wielkim miłośnikiem zamojskich podwórek był prof. Wiktor Zin. Niejeden wspomina, jak kreślił je piórkiem i węglem.

W Zamościu, można spotkać, różne formy podwórzy, zarówno w dawnych kamienicach mieszczan jak też w budynkach klasztornych, zachowały się po licznych przebudowach do dziś. Mamy jedno zachowane podwórze klasztorne w budynku dawnego zakonu bonifratrów, pomiędzy ulicami Staszica, Grecką, Grodzką i Łukasińskiego. Dawniej dziedzińce posiadał także nieistniejący klasztor franciszkanów  Do typowych cech podwórzy klasztornych należą krużganki, na dziedzińcu bonifratrów zrekonstruowane w latach 70. Elementem ozdobnym we wzniesionym w XVIII wieku klasztorze była studnia.
Typowe podwórka mieszczańskie usytuowane są np. przy ul.:
•    Bazyliańskiej i Grodzkiej,
•    Moranda i St. Żeromskiego
Inne podwórze/dziedziniec to dziedziniec uniwersytecki dawnej Akademii Zamojskiej. Dziś niestety nie zachowały się dawne krużganki które zostały zabudowane, nie ma śladu też po dawnej studni.
Jeszcze mniej reprezentacyjnym dziś, jest podwórze dawnego pałacu Zamoyskich. Na podwórze można wejść od strony południowej i północnej.
W 2008 roku odbyło się uroczyste podsumowanie VIII edycji międzynarodowego konkursu o Kryształową Cegłę - na najlepszą inwestycję budowlaną. Rywalizowały 52 inwestycje z kraju i zagranicy zgłoszone w 10 kategoriach. W kategorii "Przestrzenie publiczne" nagrodę zdobyło Miasto Zamość za  rewitalizację dziedzińców wewnętrznych Kamienic na Starym Mieście. Kryształową Cegłę odebrał Prezydent Miasta Zamość Marcin Zamoyski.
Podwórka odnawiane były od 2005 do połowy 2008 roku.
Podwórza zamojskie są coraz częściej wykorzystywane w czasie festiwali teatralnych, koncertów muzycznych, wyremontowane z harmonijnie skomponowaną zielenią staja się wizytówką miasta.

Opracował K. Łagowski