Szlak Szumów (kolor niebieski) i inne szlaki piesze wokół Suśca

Szlak Szumów w Gminie Susiec na Roztoczu Środkowym

Gmina Susiec położona jest na wyżynnym terenie Roztocza Środkowego. Ze względu na dużą ilość szlaków turystycznych i skupionych na jej terenie atrakcji przyrodniczych należy do najbardziej znanych i chętnie odwiedzanych przez turystów. Występują tu zarówno ogromne kompleksy leśne Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej jak również licznie rozsiane wydmy, jary i wąwozy o stromych zboczach. W dolinach rzek, zagłębieniach terenu są liczne torfowiska oraz bagna, porośnięte trawą i olszyną. Ze względu na duże różnice wysokości rzeki mają charakter górski. Płyną wartko wąskimi i głębokimi dolinami. Urozmaicają je przepiękne i urocze progi skalne tworzące wodospady nazywane pospolicie szumami. W plebiscycie dziennika Rzeczpospolita zostały uznane jako jeden z "7 Cudów Polskiej Natury".

Ulubioną atrakcją, polecaną bez względu na porę roku jest tu piesza wycieczka niebieskim szlakiem „Szumów”. Jest to okrężny szlak o długości 17 km biorący swój początek w Suścu na stacji PKP i tam kończący swój bieg. Kierunek jego zwiedzania jest dowolny, jednak dla mniej wprawionych piechurów polecamy zwiedzanie idąc na zachód. Istnieje wówczas możliwość skrócenia trasy do 12 km przy jednoczesnym obejrzeniu najciekawszych jej fragmentów.
Wędrówkę szlakiem „Szumów” należy zacząć od stacji PKP w Suścu i poruszać się  wzdłuż oznaczeń niebieskich w kierunku zabudowań. Po drodze można obejrzeć stare i nowopowstałe budynki  przy głównej ulicy Tomaszowskiej.

Po około 1 km za dużym budynkiem szkoły należy skręcić na południe w stronę lasu. Po kolejnych 500 m ścieżka dociera do niepozornej rzeki Jeleń przy brzegu której wiodą oznaczenia szlaku. Wąska ścieżka prowadzi obok wijącej się i zielonej nawet zimową porą rzeki. Szlak przechodzi przez mostek na drugą stronę brzegu gdzie szerokim duktem wśród pięknego sosnowego boru z małymi choinkami i runem leśnym czarnych jagód  i borówek doprowadza do piaszczystego parowu z  widokiem na dolinę rzeki. Po około 30 min. od wyjścia docieramy do pomnika przyrody nieożywionej – wodospadu o wysokości 1,5 m. Jest to doskonałe miejsce do zrobienia sobie pamiątkowego zdjęcia.

Idąc dalej musimy zachować ciszę gdyż poruszamy się obok żeremi bobrów. Teren jest podmokły ale można go obejść górną ścieżką. Na trasie napotkamy jeszcze kilka większych i mniejszych wodospadów po czym wydostajemy się z cienistego gąszczu na małe wzniesienie gdzie roztacza się sosnowy bór o dobrej widoczności.

Po chwili dochodzimy do miejsca gdzie las jest o wiele starszy. Sędziwe sosny o średnicy dochodzące do 1 m często wygięte od naporu śniegu stoją niczym duchy. Po prawej stronie widoczny jest wąwóz ścisłego rezerwatu „Nad Tanwią”. W ogromnej przestrzeni widać płynącą rzekę, leżące zwalone drzewa o różnym stopniu rozkładu. Po niektórych pozostały już tylko zielone śladu od porastającego je mchu. Panuje tam niczym niezmącony spokój.

Niebawem schodzimy stromym zboczem po wystających korzeniach drzew do wąwozu. Stojąc na  kładce szczególnie w porze letniej można się tu poczuć jak w Puszczy Amazońskiej. Niepowtarzalny klimat wytworzony przez paprocie, bagienną roślinność rozlewiska oraz olbrzymie jodły na zboczach wąwozu sprawiają że chciałoby się tu trwać.

Po wydostaniu się z wąwozu odchodzimy od rzeki by szerokim łukiem wraz z napotkanym czarnym szlakiem do niej powrócić. Po 1,5 godzinnym marszu (licząc od wyjścia) przed oczyma roztacza się bagienny teren porośnięty trzcinami – siedlisko ptactwa. Przez podmokły teren wiedzie drewniany pomost. Pod stopami woda a za kładką  po prawej stronie znajduje się wzgórze zwane Kościółkiem lub Zamczyskiem, a czasami Zamczyskiem Gołdapa. Jest to wzniesienie o stromych zboczach położone w widłach dolin Tanwi i Jelenia okolone dokoła bagnami. Pierwsze ślady osadnictwa datuje się na VIII – IX w. Aktualnie porośnięte jest lasem mieszanym. Od strony północnej otoczone jest widocznym wałem ziemnym grodziska, które pochodzi z XII – XIII w. Prawdopodobnie miejsce to nie było stale zamieszkiwane, a służyło jedynie za schronienie w czasie najazdów nieprzyjaciół. Według legendy stał tam potężny zamek zbudowany przez rycerza o imieniu Gołdap, który miał bardzo ładną córkę – Tanewę. Podczas nieobecności Gołdapa zamek został podstępnie zdobyty przez Tatarów a córka zginęła. Od jej imienia pochodzi nazwa rzeki Tanew. Na początku XVII w. na wzgórzu powstała cerkiew unicka z klasztorem bazylianów. ufundowana przez Tomasza Zamojskiego.  W 1748 r. zamieniono ją na kościół św. Jana Nepomucena , ale z powodu  odległego miejsca nie cieszył się dużą frekwencją i w 1796r. został rozebrany. Podczas powstania styczniowego oraz ostatniej wojny na wzgórzu ukrywali się powstańcy i partyzanci. Wydarzenia te upamiętnia krzyż i pomnik, znajdujące się na szczycie wzgórza.

Po zejściu ze wzgórza przechodzimy przez kolejny pomost a następnie wychodzimy na rozległą łąkę przy rzece Tanew. Z daleka można podziwiać ścianę wysokich jodeł rosnących na drugim brzegu rzeki. Po przejściu przez most zaraz za rzeką znajduje się  miejsce gdzie rz. Jeleń wpada do rz. Tanew. Szlak prowadzi pod górę po piaszczystej drodze obok pięknego zbocza ścisłego rezerwatu. Wiosną jest to chronione miejsce lęgowe dla ptaków.

Po wyjściu na wzniesienie skręcamy w lewo na wschód szukając oznaczeń szlaku niebieskiego (nie idziemy już szlakiem czarnym, który odchodzi na zachód). Po około 2 godz. od wyjścia z Suśca usłyszymy z daleka szum wody i docieramy nareszcie do centralnego miejsca rezerwatu „Nad Tanwią”.

Na zakolu Tanwi w dawnej miejscowości Rebizanty na odcinku 400 m znajduje się aż 24 wodospady. Charakteryzują się regularnym położeniem, przeważnie wzdłuż prostych linii poprzecznie do brzegu rzeki a od dźwięku spadającej wody nazywają je także „szumami”- (film) . Miejsce to można obejść dwoma brzegami przechodząc przez dwa odległe od siebie około 500m mosty.
Rezerwat „Nad Tanwią” powstał w 1958 roku, obejmuje swym zasięgiem powierzchnię ok. 41 ha i położony jest na wysokości ok. 235 m n.p.m. Chroni najpiękniejsze fragmenty dolin rzeki Jeleń i Tanew wraz z seriami małych wodospadów. Rośnie w nim niezwykle ciekawa szata roślinna. Stwierdzono istnienie ok. 40 zespołów roślinnych. Z rzadkich i chronionych roślin występuje tu: widłak jałowcowaty, bez koralowy i porzeczka alpejska. Żyją tu również rzadkie ptaki: bocian czarny, pliszka górska i zimorodek.
Spędzamy tu dowolną ilość czasu oglądając również trawiastą polanę, piaszczysty stok do zabawy dla dzieci i zaporę wodną zbudowaną przez ZHP w 1939 r. Na wzgórku znajduje się kiosk „U Gargamela” a przy rzece koło mostu „Źródełko Miłości” dla zakochanych, które po wypiciu z niej wody spełnia marzenia.

Dla chcących już wracać do domu proponujemy przejść na północną stronę rzeki Tanew i odszukać żółty szlak. Po kolejnych 20 min. jesteśmy ponownie koło wodospadu na rz. Jeleń. Dalej znaną już trasą udajemy się do Suśca. Długość trasy 12 km, w tym 2 km wzdłuż szosy asfaltowej. Całkowity czas wycieczki bez postoju trwa około 3 godziny. W praktyce należy doliczyć 1 godzinę na podziwianie atrakcyjnych miejsc, robienie zdjęć, posiłek i inne nieprzewidziane przerwy.

Niebieski szlak Szumów  prowadzi dalej pod prąd rzeki Tanew, aż do mostu na drodze Susiec - Huta Różaniecka, przed którym występuje ponownie kilka wielkich  tym razem ukośnie ułożonych do brzegu wodospadów.

Koło mostu mieści się parking. Dla tych którzy nie mają czasu, albo szlak „Szumów” wydaje się  zbyt dużym wysiłkiem polecamy krótką ok. 3 km Ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczna „Nad Tanwią” biorącą swój początek właśnie na tym parkingu.

Idąc w górę dochodzimy do miejsca gdzie w 1901 r. przyszły Naczelnik Państwa Polskiego – Marszałek Józef Piłsudski przekroczył granicę zaboru rosyjskiego i austriackiego. Opowiada o tym tablica informacyjna. Po drugiej stronie rzeki znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie.
Stąd nasza ścieżka ostro skręca w lewo, na północ odchodząc od rzeki. Wchodzimy znowu do drzewostanu sosnowego. Niebawem dochodzimy do kamiennego obelisku poświęconego prof. Janowi Miklaszewskiemu. To właśnie on , jako ówczesny kontroler w lasach Ordynacji Zamojskiej, zorganizował przeprawę przez granicę J. Piłsudskiego.

Dalej szlak prowadzi lasem do przecięcia się z szosą Susiec – Narol. Stąd przez jodłowe wzgórze obok Leśniczówki do przysiółka Sikliwce. Dalej droga prowadzi przez most na rzece Potok Łosiniecki, przez szosę relacji Susiec - Tomaszów Lub. koło leśniczówki do Stacji PKP.
Cały niebieski szlak „Szumów” –  bez proponowanego skrótu szlakiem żółtym, wymaga marszu około 6 godzin.

Noclegi w Gminie Susiec zabezpiecza wiele ośrodków wypoczynkowych i kwater agroturystycznych zrzeszonych w Roztoczańskim Stowarzyszeniu Agroturystycznym w Suścu. W sezonie oferta noclegowa wynosi około 1300 miejsc więc jest w czym wybierać.

tekst i fot. K. Łagowski